Thăm Danh lam Thắng cảnh miền Quảng Ngãi
Gần đây tôi có dịp quay lại Quảng Ngãi, ở lại đây một tuần để dạy học. Cách nay hơn 35 năm, Quảng Ngãi là điểm dừng chân ngắn ngủi trong hành trình xe đò từ Sài Gòn về thăm nhà tại Đà Nẵng, trong thời sinh viên của tôi.
Vào một ngày rỗi việc, mượn xe gắn máy của một người học trò, tôi đi thăm chùa Thiên Bút. Chùa nằm dưới núi Thiên Bút ở trung tâm thành phố. Người Quảng Ngãi gọi là “núi” nhưng thực ra đây chỉ là một ngọn đồi cao chưa tới 100 mét được bạch đàn phủ kín. Mặt trước của chùa nhìn ra đường Quang Trung, mặt sau nhìn ra ruộng lúa cùng Quốc lộ I. Người Quảng Ngãi xưa hay chữ nên “Thiên Bút” chưa đủ, mà còn phải “Thiên Bút phê vân” (Bút trời vẽ mây) để nói về ngọn đồi này.
Đồng quê ngay gần trung tâm thành phố.
Chùa Thiên Bút
Khuôn viên chùa Thiên Bút khá rộng. Phía trước chùa là tượng Phật Bà Quan Âm trắng được đặt dưới mái che với bốn cột có rồng uốn lượn. Trong sân chùa có nhiều chậu cây cảnh do một người dân thuê chỗ để. Hỏi thăm thì người ta cho biết ở đây có những cây sanh kiểng cổ thụ giá rao bán không hề rẻ: hàng chục triệu, thậm chí cả hàng trăm triệu.
Cạnh đồi Thiên Bút còn có một con đường đất đỏ nho nhỏ đi xuyên qua ruộng lúa, mạ non mới nhú lên mơn mởn. Bên vệ đường một vài con bò đang gặm cỏ; cạnh đó là một đàn vịt lội dưới ao nước. Nhà cửa thưa thớt.
Một mặt khác của Thiên Bút là đường Cao Bá Quát. Dọc theo con đường này có nhiều quán cà phê vỉa hè. Hôm nay là chủ nhật nên các quán đông khách. Có thể vì Quảng Ngãi chỉ là một thành phố nhỏ, không có nhiều hoạt động vui chơi giải trí nên khi rảnh rỗi thanh niên thường ngồi ở quán cà phê.
Giống như nhiều thành phố khác của Việt Nam, Quảng Ngãi cũng có một con sông chảy qua là sông Trà Khúc. Người Quảng Ngãi rất tự hào về con sông này cũng như núi Thiên Ấn. Cả hai hợp thành biểu tượng núi – sông của Quảng Ngãi. Nhà thơ Bích Khê từng viết vần thơ oai hùng, hào sảng ca ngợi núi – sông quê mình:
Trà Giang, Thiên Ấn chuông gầm sóng
Vang tiếng nghìn năm đất Cẩm Thành
Cao Bá Quát cũng đã cảm tác về sông Trà trong một lần thăm Quảng Ngãi:
Bãi uốn sông như sầu quặn khúc
Tối chìm, gió tựa – rượu hơi say
Ngày xưa Trà Khúc là một con sông đẹp ven bờ có những lùm tre, bãi bắp, nương dâu và trên sông có thuyền buồm, thuyền chài và guồng xe nước dẫn nước vào ruộng. Sông bây giờ không còn giữ được vẻ nên thơ đó nữa.
Sông Trà Khúc có …khúc nước chỉ lượn lờ.
Từ nội thị đi ra, tôi đứng lại bên cầu nhìn xuống thấy bờ Nam sông trơ đáy với cát và cỏ lau, còn lại một nửa con sông bên bờ Bắc nước chỉ lượn lờ. Nghe nói chính quyền Quảng Ngãi đang dự định phục hồi một vài guồng xe nước để tạo cảnh quan cho thành phố.
Núi Thiên Ấn
Tôi qua cầu rẻ phải, đi một đoạn chừng hai cây số về hướng đông đến đường lên núi Thiên Ấn. Trên đỉnh núi có chùa Thiên Ấn và mộ cụ Huỳnh Thúc Kháng được xếp hạng di tích quốc gia năm 1990. Núi tựa hình chiếc ấn, bốn phía sườn có hình thang cân nên người Quảng Ngãi xưa gọi là Thiên Ấn Niêm Hà (ấn trời đóng trên sông).
Gọi là núi nhưng thực ra Thiên Ấn chỉ cao gấp đôi đồi Thiên Bút một chút. Bên vệ đường đi lên có quán cà phê “Chân Đồi”. Hẳn chủ là người vừa mơ mộng vừa thực tế. Đường rộng chừng bốn – năm mét, hai bên vệ đường còn có đoạn người dân phơi khô khoai sắn. Đường lên đỉnh đồi xoắn ốc, nhưng độ dốc không cao, gợi nhớ đến con đường dẫn lên đồi Robin ở Đà Lạt.
Thỉnh thoảng mới thấy có vài chiếc xe gắn máy chạy lên hoặc xuống. Càng lên cao không khí càng trong lành và mát mẻ. Mùa này trời nắng dịu, gió thổi nhè nhẹ. Sáng nay đài báo nhiệt độ khoảng 23 đến 34 độ C.
Đứng lại lưng chừng đồi Thiên Ấn có thể nhìn thấy cầu Trà Khúc vắt ngang sông và thành phố Quảng Ngãi cùng ruộng vườn trải dài. Đây đó lác đác vài khoảng cây rậm rạp như rừng.
Rồi tôi lên đỉnh Thiên Ấn, đến ngôi chùa cùng tên. Chùa có cổng Tam quan, phía trên có ghi năm 1627 (được cho là năm xây dựng chùa), tường đắp nổi hình rồng bằng mảnh sành. Cổng Tam quan đóng kín, chỉ có thể đi cổng bên cạnh, có lẽ mới được xây lại vì trông khá mới. Lác đác có vài người đi cúng hoặc vãn cảnh chùa.
Trong khuôn viên chùa, có tượng Phật Thích Ca cao chừng tám thước và tượng Phật Bà Quan Âm màu trắng nhỏ hơn, chừng bốn thước.
Chính điện chùa cũng có tượng Phật bằng đá trắng. Chùa được xây theo kiểu kiến trúc chùa truyền thống ba gian hai chái. Đặc biệt, không thấy có hương khói như những ngôi chùa khác. Bên ngoài chính điện có lư để cắm hương. Có lẽ vì lý do an toàn nên nhà chùa không cho thắp hương trong chính điện.
Ngay phía sau chính điện là chỗ thờ Đạt Ma Tổ Sư, hai bên có di ảnh những người đã qua đời được thờ trong chùa. Phía sau chùa còn một gian nhà thờ khác, thờ các vị sư tổ và thiền sư trụ trì chùa (họ đều được an táng trong một khu viên mộ nằm ở phía đông của chùa).
Gian nhà thờ còn những nét xưa cũ với cột gỗ tròn sơn son thếp vàng, khắc chữ nho. Chái và cửa vào cũng bằng gỗ. Trên cửa có ghi: “Cửa do hòa thượng Thích Long Trình cúng dường”. Chùa từng bị hư hại nhiều trong chiến tranh nên mọi thứ hiện nay đều đã được tu sửa. Cổ vật sót lại là một chiếc chuông gần hai người ôm, đúc năm 1845, được gọi là Chuông Thần đặt trong gian nhà thờ này.
Lịch sử chùa Thiên Ấn
Ông Giáp Phước, người làm việc công quả ở đây, cho biết đôi nét lịch sử chùa Thiên Ấn. Theo ông, chùa ra đời vào thời Hậu Lê. Tổ khai sơn chùa là Thiền sư Pháp Hóa, vốn là một vị quan thanh liêm dưới thời nhà Minh (Trung Quốc).
Khi nhà Minh bắt đầu suy vong, ngài từ quan và đi tu. Sau khi đắc đạo, ngài được tổ sư truyền rằng phải đi về phía Đại Nam. Nghe lời dặn của tổ sư, Thiền sư Pháp Hóa đã đến Quảng Nam, rồi đến núi Hó (tức Thiên Ấn), lúc đó còn hoang sơ, và tu tại đây.
Ngài đã vận động người dân địa phương xây dựng chùa, mới đầu bằng tranh. Từ đó đến nay, chùa đã trải qua bảy đời tổ và 25 đời trụ trì. Trụ trì chùa hiện thời là thầy Thích Hạnh Trình. Ngày rằm, mùng một, các Phật tử thường đến đây cúng dường.
Khi tu tại núi Thiên Ấn, Thiền sư Pháp Hóa đã cho đào một cái giếng gọi là Giếng Phật. Giếng Phật, Chuông Thần đều đã đi vào thơ ca. Phạm Trinh, một nhà khoa bảng xứ Quảng Ngãi, từng có thơ:
Giếng Phật mạch sâu mùi nước ngọt
Chuông Thần đêm vắng giọng đưa thanh
Khu mộ chí sĩ Huỳnh Thúc Kháng.
Cách cửa Tam Quan chùa hơn 100 mét về hướng Tây Nam là khu mộ nhà yêu nước Huỳnh Thúc Kháng. Trước khi mất (ngày 21 tháng 4 năm 1947), cụ Huỳnh đã mong muốn được chôn trên Thiên Ấn.
Quanh khu mộ có nhiều cây sứ, không khí mát mẻ. Từ đây nhìn xuống cũng thấy cả một vùng bình nguyên rộng lớn, thấy thành phố Quảng Ngãi và con sông Trà Khúc.
Tại khu mộ tôi đã gặp bác Nguyễn Tạo, một con người đặc biệt. Bác cho biết mình năm nay đã 79 tuổi nhưng vẫn thường xuyên đạp xe đạp lên núi để rèn luyện sức khỏe, hít thở không khí trong lành. Vì ngưỡng mộ tài đức Huỳnh Thúc Kháng, bác cũng tình nguyện giới thiệu cuộc đời, sự nghiệp của cụ Huỳnh cho khách tham quan.
Rời khu mộ, tôi xuống đường lộ dẫn ra bãi biển Mỹ Khê (cách trung tâm thành phố Quảng Ngãi 12 km). Khác với biển Mỹ Khê của thành phố Đà Nẵng đông vui, nhộn nhịp, hàng quán cùng khách sạn san sát, biển Mỹ Khê của Quảng Ngãi còn khá hoang sơ. Ít người tới đây; hàng quán cũng vừa phải. Những rặng dương liễu chắn gió chạy dài thẳng tắp. Cát biển trắng, nước trong vắt, gió biển thổi nhè nhẹ. Giờ là giữa trưa. Chỉ nghe sóng vỗ rì rào. Có một con đường đất đi vào làng; hai bên cũng là rặng dương liễu. Văng vẳng đâu đó tiếng chim ríu rít.
