Take it step by step… but make sure you step every day
Ever wonder about those pre-writing tricks professionals suggest to beginners? The ones that help words flow easier later? You know those movie scenes about writing? Where the writer bolts awake at midnight, possessed, driven to create?
They scramble out of bed as if haunted, grabbing a pen to frantically scribble lines pouring straight from their soul. Like the Muse or the god of literature whispering in their ear… Their spouse sleeps soundly, while the writer plants themselves at the desk in the bedroom or study, lights blazing, writing until dawn. Pure magic, right?
But what’s reality really like? Truth is, that movie image is totally off base and can mislead hopeful writers. Sure, a few lucky souls get visited by the Muse like that. But most of us? We’re writing for work, not passion. No divine inspiration here. In school, you write for class, for grades. After graduation, the boss orders letters, reports… Writing might be a bit special compared to other jobs, but at the end of the day, it’s still just for a living. How many are really writing for posterity or fulfilling childhood dreams?
And it’s not like the pros are always chilling in air-conditioned rooms. They might be sweating in a hot kitchen or hunched in a damp room. They often write to order, not sudden inspiration; no Muse or literary god is nudging them. They grind for hours, forcing words onto the page.
To become a writer, you need to be like them. Focus on writing for at least two or three hours every single day. Keep it up for six months, and you will improve. Why? Words breed more words.
When asked by Le Monde how he wrote thirty or forty books, the American writer John Updike replied: “Like everyone else, I work steadily: from 9 a.m. to 1:30 p.m. And that way, no matter how slow you are, you end up with a lot of pages!”
Write Credibly
To start succeeding at writing, you don’t need to write beautifully yet. At this stage, the most important thing is to write credibly and logically. Avoid flashy expressions that lack substance. Some people throw around words like “matrix” without understanding them. A matrix is actually an algorithm used to calculate how multiple factors combine logically. For instance, stores use matrices to track customer paths and display goods conveniently, or to figure out the best locations for shops in a neighborhood. It’s not “ghost battles.”
Gabriel García Márquez, the Colombian author whose works are translated into Vietnamese, once said: “Every writer’s problem is to make their stories credible. You can write anything you want, as long as people believe it.”
But before making readers believe, you need to get them… to read at all. Especially in an age overflowing with distractions, you need to make it easy and fast for them.
How do you do that? The best way: write simply and directly. Sci-fi writer Isaac Asimov learned this early on from an editor. Starting out, Asimov wrote a novel full of flowery words and ornate phrases.
The editor assigned to it asked him: “Do you know how Hemingway described the sunrise the next morning?” “No,” Asimov replied. The editor said: “Hemingway wrote, ‘The next morning, the sun rose.'” From then on, Asimov realized he needed to express himself in plain English. He practiced relentlessly, developing a knack for explaining complex things clearly. That’s why readers loved him.
Research into reading habits offers advice for writing readable text. Readability comes partly from presentation – font size, column width, etc. – and partly from word choice and sentence structure. You can’t always control the presentation, so focus on making the writing easy to read. Be concise. Use simple words, avoid repetition. Keep it brief, respect sentence structure, and respect the Vietnamese language generally.
Write Concisely
Readers usually want information, not fluff. Yet some writers produce rambling, empty text. Why? According to Yves Agnès, a former editor-in-chief at Le Monde, two main reasons:
- They don’t put effort into researching, so they lack sufficient, accurate data.
- They don’t polish their writing. They write too close to casual speech, leading to repetition, excessive adjectives/adverbs, and imprecise word choice.
A concise piece has no flab. Every sentence carries information. Every word is chosen carefully to convey that information best. You probably learned this in high school. But maybe you didn’t master it, or you’ve forgotten most of it along life’s way, becoming lax or even careless when you pick up a pen.
Here’s an example of careless, wordy, empty writing – riddled with grammar and spelling errors:
“A war aimed at overthrowing President S. Hussein’s regime and massacring Iraqi civilians finally broke out and has lasted nearly 15 days. It has become a hot topic not only for those in politics, economics, military … but also for all peace-loving people worldwide, who follow it daily and pray the war passes quickly, so the world remains peaceful and human life no longer hears gunfire.”
Revised version:”The war to overthrow President Hussein’s regime finally erupted. It has now lasted 15 days, becoming a hot topic not only for politicians, economists, and military figures but also for peace advocates. These people pray for a swift end to the war so the Iraqi people can quickly escape the bombing.”
Từ từ mà bước … nhưng cần bước mỗi ngày
Giới thiệu những thủ thuật nên dùng trước khi viết bài, mà các cây bút chuyên nghiệp thường gợi ý cho người không chuyên, để sau đó chữ nghĩa được tuôn ra cho dễ dàng hơn.
Những thước phim về nghề văn hay có cảnh nửa đêm nhà văn choàng tỉnh, ngồi bật dậy rồi lao ra khỏi giường như bị ma ám, thôi thúc phải làm một công việc sáng tạo, ngay trong khoảnh khắc đó, chỉ có thể diễn tả bằng cách dùng cây bút viết thật nhanh các dòng chữ tuôn trào từ tâm hồn mình. Như được nàng thơ hay thần văn chương thì thầm vào đôi tai… Người vợ nằm đó ngủ say, còn nhà văn thì ngồi lì ở bàn trong phòng ngủ, hay phòng giấy, bật đèn lên, viết cho đến sáng.
Nào như mộng
Nhưng đời thật ra sao? Thật ra cái nhìn phim ảnh đó hoàn toàn không đúng, có thể khiến người mang mộng viết lách hiểu lầm; tuy rằng cũng có một số cây bút được nàng thơ hay thần văn chương chiếu cố, mà làm được như thế.
Hơn nữa, phần lớn chúng ta đều viết không phải cho mình mà vì công việc, nên không thể có những giờ phút xuất thần. Ngồi trong lớp học thì viết để lên lớp, lấy bằng. Khi ra trường đi làm, thì được chủ ra lệnh thảo thư từ, báo cáo, … Viết lách có thể hơi đặc biệt một chút so với nhiều nghề khác, nhưng nói cho cùng cũng chỉ vì cuộc sống. Mấy người thực sự viết cho đời sau, hay thỏa mãn ước mơ thủa nhỏ của mình?
Và không phải lúc nào những người chuyên nghề này đều ngồi trong căn phòng với máy lạnh chạy rì rì. Mà trong nhà bếp nóng bức không chừng, hoặc trong căn phòng ẩm thấp. Họ có thể viết theo đơn đặt hàng, chẳng phải tự nhiên mà sáng tác; không có nàng thơ hay thần văn chương nào đứng bên cạnh thúc đẩy cả. Họ luôn phải gắng sức trong nhiều giờ liền cho ra chữ.
Để trở thành cây bút, bạn nên giống như họ; mỗi ngày ít nhất cũng tập trung viết lách cho được hai, ba tiếng đồng hồ. Cứ như thế, trong vòng sáu tháng, chắc chắn bạn sẽ tiến bộ vì chữ sẽ đẻ ra chữ.
Nhà văn Mỹ John Updike từng được báo Le Monde hỏi tại sao ông viết đến ba, bốn chục tác phẩm; giỏi vậy. Ông trả lời: “Giống như những người khác, tôi cũng làm việc đều đặn: từ 9 giờ sáng đến 13 giờ 30 chiều. Và như vậy, cho dù có chậm chạp đến đâu thì rồi ra bạn cũng sẽ có được rất nhiều trang viết!”
Viết đáng tin
Để thành công bước đầu trong viết lách, bạn chưa cần viết hay. Trong giai đoạn này, điều quan trọng nhất là viết sao cho đáng tin, cho có lý.
Không nên học tập lối diễn đạt bóng bẩy nhưng không đáng tin. Một số người hay dùng từ “ma trận” nhưng nào có hiểu nghĩa của từ này. Đây là một thuật toán được dùng để tính sao cho nhiều nhân tố kết hợp với nhau một cách hợp lý. Chẳng hạn, trong một cửa hàng, người ta sử dụng ma trận để tính đường đi của khách hàng, trưng bày hàng hóa như thế nào cho thuận tiện. Hoặc trong một khu phố, chỗ nào đặt cửa hàng gì, đặt như thế nào thì có lợi nhất. Ma trận không phải là “trận của ma”.
Gabriel García Márquez, nhà văn Colombia có tác phẩm được dịch ra tiếng Việt, từng nói: “Vấn đề của mọi nhà văn là viết ra những câu chuyện có thể tin được. Người ta có thể viết gì cũng được miễn là chuyện đó được tin.”
Nhưng trước khi viết sao cho độc giả tin, cũng cần viết sao cho có … người đọc. Muốn được như vậy – đặc biệt trong thời đại có quá nhiều thứ để giải trí như hiện nay, thì cần giúp cho họ đọc nhanh, đọc dễ.
Phải làm gì để đáp ứng ý muốn trên của độc giả? Cách hay nhất: viết đơn giản và trực tiếp. Nhà văn chuyên viết truyện khoa học giả tưởng Isaac Asimov từng học được bài học này từ một biên tập viên. Khi bắt đầu sự nghiệp, Asimov đã viết một cuốn tiểu thuyết đầy những từ, cụm từ hoa mỹ và lắm câu màu mè. Người được giao biên tập tác phẩm đó đã hỏi nhà văn:
– Ông biết Hemingway diễn tả cảnh mặt trời mọc sáng hôm sau như thế nào không?
– Không, Asimov trả lời.
Biên tập viên: Hemingway viết, “Sáng hôm sau, mặt trời mọc.”
Từ đó, Asimov ngộ ra rằng phải diễn đạt những gì mình muốn nói bằng tiếng Anh đơn giản. Rồi ông chuyên luyện và luyện được khả năng giải thích một cách dễ hiểu những vấn đề phức tạp. Nhờ thế ông được bạn đọc ưa thích.
Sau khi tìm hiểu quy trình đọc, một số nhà nghiên cứu đã đưa ra lời khuyên về việc viết cho dễ đọc. Theo họ, một văn bản có thể dễ đọc do trình bày – chữ to, chữ nhỏ, cột văn bản rộng hẹp, v.v. Dễ đọc còn do ngôn từ sử dụng, cấu trúc câu được dùng, v.v. Bạn không thể can thiệp vào việc trình bày, vậy thì chỉ còn có việc viết lách sao cho dễ đọc. Để được như vậy, bạn cần viết súc tích. Cũng nên dùng từ giản dị, không dùng từ trùng lặp. Cố gắng viết ngắn gọn, tôn trọng cấu trúc câu và tiếng Việt nói chung.
Viết súc tích
Thông thường độc giả thích được cung cấp thông tin chứ không ưa nghe nói chuyện tào lao. Tuy vậy một số cây bút lại viết lung tung và rỗng. Tại sao? Theo Yves Agnès, một tổng biên tập của báo Pháp Le Monde, vì hai lý do chính:
Không gắng sức lúc đi tìm thông tin. Do đó, không thu thập đủ và chính xác dữ liệu cần thiết;
Không chăm chút khi viết. Vì vậy, viết quá gần với lời nói thông thường nên hay bị trùng lặp, thừa tính từ và trạng từ. Bởi thế, dùng từ cũng không chính xác.
Sẽ không có cái gì thừa nếu bài được viết một cách súc tích. Mỗi câu đều chứa đựng thông tin. Mỗi từ đều được chọn lọc để có thể chuyển tải thông tin đó một cách tốt nhất. Hẳn bạn từng học cách viết như thế khi còn ngồi trên ghế nhà trường trung học. Nhưng hoặc chưa học kịp, hoặc đã để rơi rớt gần hết trên đường đời. Rồi trở nên dễ dãi, thậm chí cẩu thả khi cầm đến cây bút.
Viết như thế này là cẩu thả, thừa lời, rỗng – và sai cả ngữ pháp lẫn chính tả:
Một cuộc chiến tranh nhằm lật đổ chế độ Tổng thống S. Hussein và làm tàn sát dân thường Iraq cuối cùng đã nỗ ra và đi qua gần 15 ngày. Nó trở thành đề tài nóng bỏng không chỉ riêng cho những người làm chính trị, kinh tế, quân sự … mà đối với mọi người dân yêu chuộng hòa bình trên thế giới, họ theo dõi từng ngày và cầu mong sao cho chiến tranh hãy qua thật nhanh, để thế giới luôn hòa bình và cuộc sống con người không còn nghe tiếng súng.
Sửa lại: Cuộc chiến nhằm lật đổ chế độ Tổng thống Hussein cuối cùng đã nổ ra. Tính đến nay, nó đã kéo dài được 15 ngày và trở thành đề tài nóng bỏng, không chỉ đối với các nhà chính trị, kinh tế, quân sự mà còn cả cho những người yêu chuộng hòa bình. Những người này đang cầu mong cho chiến tranh sớm chấm dứt để nhân dân Iraq nhanh chóng thoát khỏi cảnh đạn bom.
